Personeel van die Departement van Korrektiewe Dienste (DKD) het binne weke geweet van Thabo Bester se gefnuikte selfmoord en ontsnapping, maar het eers ses maande later ’n strafsaak geopen.

Bester se geskiedenis as ’n gewelddadige verkragter en moordenaar moes amptenare genoop het om sy ontsnapping onmiddellik by die polisie aan te meld. Die Openbare Beskermer (OB) het in Maart 2023 ’n ondersoek van stapel gestuur nadat ’n lid van die publiek ’n klag ingedien het dat die DKD die publiek in sy hantering van die ontsnapping gefaal het, berig GroundUp.

Die OB het bevind daar was “onbehoorlike vertraging” in die DKD se hantering van Thabo Bester se ontsnapping.

A damning report by the Public Protector into the #ThaboBester escape places significant blame on the Department of Correctional Services (DCS) in the way it handled the saga.

The report highlights serious lapses in DCS’s conduct and response, exposing the department’s failures… pic.twitter.com/ij9rLjvDSJ

— Silindelo Masikane (@Sli_Masikane) October 1, 2024

Ondanks die feit dat die departement in Junie 2022 daarvan ingelig is, het die departement eers in Januarie 2023 formeel ’n ontsnappingsaak by die polisie geopen.

“Die minister van Korrektiewe Dienste moet die bevindinge van onbehoorlike gedrag teen die amptenare erken, en die Nasionale Kommissaris van Korrektiewe Dienste moet ’n ontsnappingvoorkomingstrategie en ’n gedokumenteerde riglyn vir die hantering van korrupsie ontwikkel,” het die OB aanbeveel.

Bester het in Mei 2022 uit die Mangaung- Korrektiewe Sentrum, ’n privaat bestuurde maksimumsekuriteitsgevangenis, ontsnap deur sy dood te fnuik met behulp van sy vriendin, die voormalige dokter Nandipha Magudumana, en verskeie gevangenispersoneel. Weens die owerhede se gesloer het Bester en Magudumana landuit gevlug.

Hulle is egter in April 2023 in hegtenis geneem. Hulle is na Suid-Afrika teruggeneem en is tans verhoorafwagtend.

Media Statement

CORRECTIONAL SERVICES COMMITTEE CHAIRPERSON NOTES PUBLIC PROTECTOR’S REPORT ON THABO BESTERhttps://t.co/4CVnN6XkE8@ParliamentofRSA @DefenceCluster @GovernanceClus1 @HealthSocClust @FinanceCluster @EconoCluster

— Justice-and-security-Cluster (@JustSecuCluster) October 1, 2024

Die verslag deur die Openbare Beskermer kom tot die gevolgtrekking dat die optrede van twee DKD-amptenare, Roseline Phahlane en Chris Mahonono, “onbehoorlike gedrag daarstel soos omskryf ingevolge artikel 182(1)(a) van die Grondwet en neerkom op onnodige vertraging soos in artikel 6(4)(a)(ii) van die Wet op Openbare Beskermer.” (Artikel 182 van die Grondwet gee die Openbare Beskermer bevoegdhede.)

Phahlane, die DKD se direkteur van kontrakbestuur, het toesig gehou oor die kontrak met die privaat maatskappy, die multinasionale sekuriteitsmaatskappy G4S, wat die gevangenis bestuur.

Hoewel die DKD reeds teen Junie 2022 deur die polisie in kennis gestel is van die ontsnapping, was dit eers in November dat Phahlane die Nasionale Kommissaris van Korrektiewe Dienste, Makgothi Thobokgale in kennis gestel het.

Thobokgale het toe opdrag gegee dat ’n ontsnappingsaak by die polisie geopen word. Mahonono, die DKD se kontroleerder by Mangaung- Korrektiewe Sentrum, is aangewys om dit te doen.

Maar volgens die verslag het Mahonono “’n toevallige benadering” geneem en dit was eers in Januarie 2023 dat die ontsnappingsaak geopen is. Mahonono beweer die polisie het geweier om die saak te open, wat die SAPD ontken.

Die Openbare Beskermer het bevind dit is “onwaarskynlik” dat die polisie sou weier om ’n saak te open. Die ondersoekbeampte, lt. Tieho Flyman, het aan die Openbare Beskermer se ondersoekers gesê hy het Mahonono aangeraai om die saak in November 2022 te open.

‘Hierdie oorsig het gelei tot Bester se ontsnapping’

Beide Phahlane en Mahonono is aan dissiplinêre prosesse onderwerp, het finale skriftelike waarskuwings ontvang en is nou in alternatiewe posisies geplaas. Phahlane is aangekla van wangedrag wat die administrasie en doeltreffendheid van die DKD benadeel het.

Mahonono is van twee aanklagte van wangedrag aangekla, waarop hy skuldig gepleit het: growwe nalatigheid omdat hy nie Bester se oorplasing na die Broadway-segregasie-eenheid, waaruit Bester ontsnap het, herroep het nie; en pligsversuim weens die versuim om die segregasie-eenheid te besoek nadat hulle van Bester se oorplasing ingelig is. Hierdie oorsig het gelei tot Bester se ontsnapping.

Benewens regstellende stappe wat deur die Openbare Beskermer aanbeveel is, moet die Minister van Korrektiewe Dienste “kennis neem van die bevindings van onbehoorlike gedrag” teen Mahonono en Phahlane. Die Nasionale Kommissaris van Korrektiewe Dienste moet ook ’n DKD-ontsnappingvoorkomingstrategie en -riglyne ontwikkel vir die Mangaung- Korrektiewe Sentrum binne 90 dae ná ontvangs van die verslag.

OFM Nuus mvh