Central SA
Noord-Kaapse behuisingsprojek van R1 miljard ‘wankel’─── CHARNÉ VAN DER MERWE 08:23 Thu, 16 Oct 2025
Opposisiepartye in die Noord-Kaap meen swak beplanning, die wanbetaling van kontrakteurs en omgewingskwessies is waarskuwingstekens dat die premier se behuisingsprojek wankel.
Premier Zamani Saul het reeds op ’n wetgewersitting in Mei toegegee die provinsie kan nie sy oorspronklike beloftes nakom nie toe die DA vrae aan hom gerig het oor die behuisingsprojek van R1 miljard. Behuising sou in al vyf distrikte in die provinsie opgerig word.
Die party eis nou dringende verantwoordbaarheid van die provinsiale departement van samewerkende regering, menslike nedersettings en tradisionele sake (Coghsta).
Chaos het verlede week geheers tydens ’n behuisingsoorhandiging op Calvinia. Die frustrasie van onbetaalde kontrakteurs het na bewering die langverwagte gebeurtenis vertraag en gelei tot onrus onder diegene wat by die projek betrokke was.\
‘Die departement het aan die begin van die 2024/25-boekjaar meer as R148 miljoen aan kontrakteurs geskuld’
Die departement se finansiële bestuur is kommerwekkend, sê Gizella Opperman, DA-woordvoerder oor Coghsta in die Noord-Kaap. “Die departement het aan die begin van die 2024/25-boekjaar meer as R148 miljoen aan kontrakteurs geskuld en teen Augustus vanjaar R500 miljoen aan slegs een van sy implementeringsagente.
“Dit is moeilik om te begryp hoe dit kan gebeur, aangesien die lening vir die R1 miljard-behuisingsprojek ten volle aan die provinsie beskikbaar gestel is.”
Die DA het ’n finale versoek ingedien by die provinsiale wetgewer se portefeuljekomitee oor samewerkende regering om die departement tot verantwoording te roep.
Aanhoudende wanbetaling
“Aanhoudende wanbetaling deur die provinsiale regering, en die huiwering van toesighoudende liggame om verantwoording te eis, vererger die moeilike ekonomiese toestande in die provinsie nog verder,” het sy gesê.
“As die komitee nie instem om die departement tot verantwoording te roep nie, sal ons geen ander keuse hê as om die saak na die nasionale en wetstoepassingsowerhede te eskaleer nie.”
Intussen sê die VF Plus die probleme met die behuisingsprojek was van meet af voorspelbaar. Die party het skepties gereageer toe Saul die R1 miljard-plan vroeg verlede jaar aangekondig het en gewaarsku geld alleen kan nie diepgewortelde administratiewe mislukkings oplos nie, sê Wynand Boshoff, Noordse partyleier.
Gebrek aan uitvoerende kapasiteit
“Dit is nie moontlik om ’n krisis wat ontstaan het uit ’n gebrek aan uitvoerende kapasiteit met geld dood te maak nie. Dit is presies wat met hierdie groot behuisingskema gebeur.
“Die huise by Roodepan word in ’n ekologies sensitiewe gebied beplan, terwyl ’n ‘triomfantelike’ oorhandiging van huise op Calvinia tot demonstrasies van vyandigheid gelei het.”
Die party vergelyk Saul se inisiatief met die nasionale finansiële hulpskema vir studente se gratis onderwysmodel, wat aanvanklik na ’n waaghalsige oplossing gelyk het, maar later sy eie stel probleme geskep het.
‘Geld skep nie ’n kortpad nie’
“As ’n mens ’n land wil regeer, kan jy dit slegs doen deur goeie beplanning en die aanstelling van die beste amptenare – geld skep nie ’n kortpad nie,” sê Boshoff.
Albei partye voer aan hoewel die voorneme prysenswaardig is om die provinsie se behuisingsagterstand aan te pak, dreig wanbestuur en ’n gebrek aan verantwoordbaarheid om wat ’n transformerende projek vir die Noord-Kaap kon gewees het, te ondermyn.
• Het jy ’n nuuswenk om te deel? Bel of whatsapp die OFM Nuus-lyn: 066 487 1427.
