Godongwana het belangrike fiskale aanpassings aangekondig om dringende nasionale behoeftes aan te spreek.

Hy het sy aanvaklike voorstel van ’n tweepersentasiepuntverhoging in die belasting op toegevoegde waarde (BTW), in vandag se begrotingsrede skerp afwaarts aangepas met ’n laer as verwagte verhoging in BTW van 0,5 persentasiepunte in 2025/26 én 2026/27, wat teen April 2026 BTW van 16% sal beteken.

“Hierdie besluit is nie ligtelik geneem nie. Geen minister van finansies is ooit gelukkig om belasting te verhoog nie. Ons is bewus daarvan dat ’n laer algehele belastinglas kan help om beleggings en werkskepping te verhoog en ook huishoudelike koopkrag te ontsluit. 

“Ons moes dit egter balanseer met die baie werklike en dringende diensleweringsbehoeftes wat noodsaaklik is vir ons ontwikkelingsdoelwitte, wat nie verder uitgestel kan word nie,” het Godongwana verduidelik.

#BudgetSpeech2025: Spending Priorities

Health: R28.9bn added to retain 9,300 healthcare workers and hire 800 new doctors.

Education: R19.1bn allocated to retain 11,000 teachers; ECD subsidy increased from R17 to R24 per child per day. pic.twitter.com/Bk9m89DunE

— ANC SECRETARY GENERAL | Fikile Mbalula (@MbalulaFikile) March 12, 2025

Die tesourie beplan om die BTW-verhoging vanaf 1 Mei 2025 te implementeer. Die hersiene begroting sluit egter inflasie-aanpassings vir persoonlike inkomstebelastingklasse uit, wat die belastinglas indirek verhoog. Die befondsing vir die Nasionale Gesondheidsversekering en ’n rykdomsbelasting is nie aangespreek of voorgestel nie.

Verligtingsmaatreëls sluit in die toevoeging van noodsaaklike voedselitems tot die belastingvrye mandjie.

Die tesourie beoog ook om brandstofheffings onveranderd te laat om die inflasie-effek van hoër petroleumpryse te versag. Dit skat dat belastingverligting wat uit dié toegewing voortspruit, sowat R4 miljard sal beloop. Heffings wat aan die Padongelukkefonds betaal is, wat ongelukslagoffers vergoed, is ook onveranderd gelaat.

Die regering hou by ’n ooreenkoms om staatsdienswerkers se lone met 5.5% in 2025-26 te verhoog teen die inflasiekoers oor die volgende twee jaar. Die regering het R23,4 miljard vir die 2025-staatsdiensloonooreenkoms bewillig. Die meeste fondse wat deur die BTW-verhoging ingesamel word, sal vir die openbare sektor se loonrekening gaan.

Planne is ook behou om senior personeel vroeë aftreepakkette aan te bied. ’n Voorstel van die land se grootste arbeidsgroep om bydraes tot ’n vastevoordeelpensioenfonds vir staatswerkers te onderbreek, is verwerp.

Die tesourie wil R5 miljard aan die weermag toeken om ’n vredesending in die ooste van die Kongo te finansier, waar Rwanda-gesteunde rebelle verwoesting gesaai het en ’n aantal Suid-Afrikaanse soldate gesterf het. Streeksgroepe het tot dusver nie daarin geslaag om ’n skietstilstand te bemiddel nie.

Die meeste toelaes vir maatskaplike welsyn sal in April 2025 styg. Dit sal aansienlik groei, met R284,7 miljard wat vir 2025/26 toegeken is. Dit sluit onder meer verbeterings in ouderdom-, oorlogsveterane-, gestremdheid- en kinderondersteuningstoelaes in. Godongwana het Suid-Afrika se verbintenis tot armoedeverligting herhaal deur een van die mees omvattende maatskaplike veiligheidsnette onder ontluikende ekonomieë, ten spyte van die behoefte aan fiskale volhoubaarheid.

• Ouderdomstoelae sal van R2,185 tot R2,315 verhoog
• Oorlogsveterane-toelae sal van R2,205 tot R2,335 verhoog
• Ongeskiktheidstoelae sal van R2,185 tot R2,315 styg
• Pleegsorgtoelae styg van R1,180 tot R1,250
• Sorgafhanklikheidstoelae sal van R2,185 tot R2,315 verhoog
• Kinderonderhoudtoelae sal van R530 tot R560 styg

Sondebelasting op alkohol en tabak styg vanaf 12 Maart 2025 bo inflasie. Godongwana het voorgestel om aksynsbelasting op alkoholiese drank, pyptabak en sigare met 6,8% te verhoog, en op sigarette en e-produkte met 4,8% vanaf 1 April. Die suikerbelasting bly onveranderd, maar ongeskonde.

Die regering hou by planne om R1,03 triljoen tot Maart 2028 aan infrastruktuur soos paaie, water- en energieprojekte te bestee. Dit behoort die vraag na sement, staal en ander boumateriaal ’n hupstoot te gee en werk vir konstruksie- en ingenieursmaatskappye te verskaf. Die belegging behoort dit uiteindelik makliker te maak om sake te doen, belegging te versterk en ekonomiese groei aan te spoor.

Godongwana het gesê die agteruitgang in munisipale dienste is duidelik in stede, dorpe en landelike dorpe te sien wat die sistemiese uitdagings beklemtoon wat hierdie munisipaliteite in die gesig staar.

Strukturele hervormings wat in die begroting voorgestel word, het ten doel om inkomstegenerering, doeltreffendheid en aanspreeklikheid in provinsies en munisipaliteite te verbeter, en om munisipaliteite se massiewe agterstallige skuld aan Eskom aan te spreek.

“Toekennings aan metro’s sal oorgedra word op grond van teikens wat verband hou met bestuursaanspreeklikheid, deursigtigheid en institusionele vermoë; finansiële prestasie, insluitend beter invorderings, kontantvloei, debiteurebestuur en kapitaalbelegging; en diensleweringsdoeltreffendheid, soos verminderde verliese en beter gehalte en betroubaarheid.

“Die toekennings sal aangevul word met resultaatgebaseerde finansiering van internasionale ontwikkelingsfinansieringsvennote soos die Wêreldbank,” het hy gesê.

?? Our position is clear: more growth, less tax. More growth, less debt. More growth, less waste.

Watch this important message from DA Leader, @jsteenhuisen, delivered before the budget speech.#BudgetSpeech2025#NoToVATincrease pic.twitter.com/L6A86klLOB

— Democratic Alliance (@Our_DA) March 12, 2025

Oor die algemeen weerspieël die 2025-begrotingsrede ’n mengsel van moeilike fiskale maatreëls en ’n voortgesette fokus op sosiale en ekonomiese ontwikkeling. Hierdie aanpassings het ten doel om kritieke sektore te versterk en langtermynvolhoubaarheid te bevorder, terwyl die uitdagings wat fiskale beperkings inhou, erken word.

Die DA het reeds voor die toespraak sy teenkanting teen die 2025-begrotingsrede in sy huidige vorm verklaar. John Steenhuisen, DA-leier, het sy party se besluit bevestig met verwysing na kommer oor ekonomiese groei en werkskepping.

Steenhuisen het beklemtoon dat die DA nie ’n begroting kan ondersteun wat nie aan sy vereistes voldoen om groei en indiensneming te stimuleer nie. Hoewel hy hom weens vertroulikheid daarvan weerhou het om kabinetsbesprekings bekend te maak, het hy gesê dat die voorgestelde begroting nie die DA se steun en gevolglik ’n parlementêre meerderheid het nie. Die DA bly oop vir verdere besprekings voordat daar in die parlement oor die begroting gestem word.

We learned today from the CiC the leader of the EFF that the budget by minister of finance is just a proposal, the MPs in parliament can change it.

The EFF is planning to participate in a process to change the budget to a pro poor and pro jobs, pro growth budget. Thank you EFF pic.twitter.com/clxwAC2Iv9

— Mr Ayee (@AyeeNdeM) March 12, 2025

Die EFF het ook hul teenkanting uitgespreek en gevra vir wysigings aan die voorgestelde begroting. Die party het opposisielede aangemoedig om te verenig en die BTW-verhoging te verwerp, en pleit vir ’n begroting wat op werkskepping en ekonomiese groei gefokus is. Die EFF het die parlement se gesag beklemtoon om die begroting te wysig of te verwerp, wat ’n potensiële keerpunt in Suid-Afrika se demokratiese proses is.

Albei partye se standpunte beklemtoon groeiende spanning oor fiskale beleid, met opposisieleiers wat aandring op alternatiewe wat ekonomiese ontwikkeling en openbare welsyn prioritiseer. Die komende maande sal bepaal of hierdie uitdagings die begroting se trajek sal hervorm.

Die parlement moet nou die voorgestelde begroting debatteer en daaroor stem.

OFM Nuus